Sống khỏe
Lễ cấp sắc 12 đèn của người Dao đỏ
TTO - Lễ cấp sắc là một nghi lễ truyền thống và quan trọng bậc nhất trong kho tàng văn hóa của dân tộc Dao. Theo quan niệm của người Dao, đàn ông nếu chưa trải qua lễ cấp sắc thì không coi là người trưởng thành.
Các nghi thức trong lễ cấp sắc 12 đèn được tiến hành theo thứ tự, các thầy sẽ đánh trống, chiêng, thổi tù và trong mỗi nghi lễ - Ảnh: THÀNH THẾ VINH
Người Dao quan niệm, đàn ông nếu chưa trải qua lễ cấp sắc thì dù già vẫn coi là trẻ con vì chưa có thầy Cấp sắc, chưa được cấp đạo sắc, chưa có tên âm.
Người đã qua Cấp sắc dù ít tuổi vẫn được coi là người trưởng thành, được tham gia vào các công việc hệ trọng của làng.
Họ cũng quan niệm rằng có trải qua lễ Cấp sắc mới biết lễ phải trái ở đời, mới đích thực là con cháu Bàn Vương, khi chết hồn mới được đoàn tụ với tổ tiên
Lễ cấp sắc của người Dao đỏ có nhiều cấp bậc, mỗi cấp bậc phản ánh một ý nghĩa và trình độ khác nhau.
Cấp sắc 12 đèn là cấp sắc cao nhất và họ phải trải qua một quá trình tự học, rèn luyện, thông thạo các nghi thức, thủ tục hành lễ cũng như các bài cúng ghi trong sách Nôm Dao.
Người đã được cấp sắc 12 đèn sẽ được cộng đồng trọng vọng nhất, sẽ trở thành "sư phụ", là thầy cúng cấp cao, đủ uy tín để đứng ra tổ chức các nghi lễ quan trọng cho bản làng.
Lễ cấp sắc của người Dao có giá trị nhân văn, được thể hiện ở các điều giáo huấn ghi trong sắc cấp cho người thụ lễ tuyệt đối kỵ làm việc ác, điều xấu.
Gần 30 năm qua, trên đỉnh Ky Công Hồ huyện Bát Xát, Lào Cai mới có một lễ cấp sắc 12 đèn như thế. Theo lời ông chủ lễ Chảo Chỉn Nhàn, lễ cấp sắc 12 đèn này là sự kiện trọng đại bậc nhất.
Sau 3 năm vất vả chuẩn bị, ông đứng ra chủ trì tổ chức lễ với sự tham gia của 35 cặp vợ chồng người Dao đỏ từ khắp các miền đất của tỉnh Lào Cai, Lai Châu.
Cùng với cấp sắc cho người đang sống, nghi lễ này còn cấp sắc cho 73 người đã khuất, là ông bà, cụ kỵ thuộc 4 dòng họ: Chảo, Tẩn, Lý, Hoàng mà khi còn sống họ chưa được cấp sắc 12 đèn.
Để được cấp sắc 12 đèn, mỗi cặp vợ chồng phải đóng góp 6 triệu tiền mặt, 1 con gà, 10 kg gạo nếp, 20 lít rượu, 50 kg lợn, 100 kg gạo tẻ, và một số nhu yếu phẩm khác….
Trong suốt 4 ngày đêm diễn ra đại lễ cấp sắc, từ thầy cúng đến học trò và khách mời đều ăn chay, tuyệt đối không có món nào dính mỡ. Các cặp vợ chồng đều không được ở gần nhau…phụ nữ và đàn ông phải ngồi ăn ở mâm riêng.
Lễ cấp sắc trên đỉnh Ky Công Hồ diễn ra vào cao điểm của đợt rét đậm đầu năm 2018 - Ảnh: THÀNH THẾ VINH
Mở đầu đại lễ cấp sắc là tràng pháo để thỉnh cầu và thông báo với Ngọc Hoàng - Ảnh: THÀNH THẾ VINH
Sau đó sẽ thực hiện những nghi thức như lễ lên tranh, lễ khai đàn để báo cáo tổ tiên, lễ lên đèn, lễ đi âm, lễ lên đàn cấp dấu… - Ảnh: THÀNH THẾ VINH
Những người được cấp sắc 12 đèn phải trải qua một quá trình rèn luyện, thông thạo các nghi lễ, và các bài cúng ghi trong sách Nôm Dao - Ảnh: THÀNH THẾ VINH
Chữ Nôm của người Dao và được gọi là Nôm Dao - Ảnh: THÀNH THẾ VINH
Phụ nữ và đàn ông phải ngồi ăn ở mâm riêng. Trong suốt 4 ngày đêm diễn ra đại lễ cấp sắc, từ thầy cúng đến học trò và khách mời đều ăn chay - Ảnh: THÀNH THẾ VINH
Khu hành lễ được treo kín các bức tranh được lưu truyền từ đời này sang đời khác - Ảnh: THÀNH THẾ VINH
Nhiều bức tranh thờ trong lễ cấp sắc thể hiện triết lý về mối quan hệ giữa cuộc sống của con người với vạn vật trong vũ trụ - Ảnh: THÀNH THẾ VINH
Thầy cúng sẽ làm lễ truyền dạy đạo làm thầy cho các trò, dặn dò các trò sau lễ cấp sắc, đã trưởng thành, ra làm thầy thì phải có tâm, có đức - Ảnh: THÀNH THẾ VINH
Một nghi thức chứa đựng tính linh thiêng của buổi lễ đó là "dẫn" các trò về "âm" - Ảnh: THÀNH THẾ VINH
Sau khi làm lễ xong và xin âm dương thành công các thầy sẽ dắt các học trò vào nằm thẳng ngay ngắn rồi đặt một chiếc mặt nạ và một đôi đũa lên mặt - Ảnh: THÀNH THẾ VINH
Các thầy đi 3 vòng quanh trò vừa đi vừa khấn đồng thời bỏ mặt nạ ra. Sau đó thầy cả đến chỗ nằm của từng học trò, ngậm 1 ngụm nước chè nhỏ rồi phun vào bụng, vỗ vào ngực học trò rồi đỡ từng người dậy ngồi vào ghế - Ảnh: THÀNH THẾ VINH
Kết thúc nghi lễ này mỗi thầy cúng dùng hai chiếc gậy làm phép nâng học trò đứng dậy - Ảnh: THÀNH THẾ VINH
Nghi lễ độc đáo và huyền ảo nhất sẽ diễn ra vào đêm thứ 3 của đại lễ - Ảnh: THÀNH THẾ VINH
Thầy cúng thực hiện nghi lễ trước khi làm lễ lên đèn - Ảnh: THÀNH THẾ VINH
Một khay nhỏ thắp 7 ngọn nến và một khay 12 ngọn nến được các thầy làm lễ truyền qua đầu các học trò nhiều vòng - Ảnh: THÀNH THẾ VINH
Sau nghi thức đặt đèn các thầy cúng lần lượt đóng ấn cho người được cấp sắc - Ảnh: THÀNH THẾ VINH
Sang ngày cuối cùng là nghi lễ ở đàn tràng cao ngoài trời - Ảnh: THÀNH THẾ VINH
Người thụ lễ thực hiện bước nhẩy lên đàn tràng - Ảnh: THÀNH THẾ VINH
Sau khi thầy cúng làm xong lễ thông báo, các trò cùng vợ lần lượt quỳ dưới chân cầu thang nhận dấu ấn và văn bằng do các thầy cấp - Ảnh: THÀNH THẾ VINH
Sau khi đã xong mọi nghi lễ, mọi người mới mở tiệc ăn mừng những người được cấp sắc. Các thầy và những người đến dự cùng nhau ăn uống chúc mừng thành công của đại lễ cấp sắc 12 đèn - Ảnh: THÀNH THẾ VINH