Tây Phi: Nơi những người phụ nữ rạch sẹo lên mặt để làm đẹp

Eric Lafforgue - một nhiếp ảnh gia người Pháp đã có cơ hội ghi lại những bức ảnh đầy tính chân thực về tập tục “tạo sẹo” tại các ngôi làng hẻo lánh ở Tây Phi.

Đối với nhiều bộ lạc đang sinh sống ở những ngôi làng hẻo lánh tại châu Phi, thì những vết sẹo hay hình xăm mực vẫn được xem là một cách để “làm đẹp” bản thân. Và việc cắt lên thân thể nhằm tạo ra các vết sẹo cũng được tin là một cách để phóng thích những linh hồn tà ác đang ẩn nấp bên trong cơ thể.

Những đứa trẻ sinh ra khỏe mạnh được đánh dấu bởi một vết sẹo trên má trái.

Những hình xăm này – bao gồm mẫu hình từ đơn giản tới phức tạp được tạo ra với tác dụng giúp phân biệt thành viên của từng bộ lạc, đồng thời cũng là biểu tượng để đại diện cho sức mạnh và cái đẹp. Mỗi người trong từng bộ lạc đều có những vết sẹo tương tự nhau trên mặt. Và trong quá khứ, khi các bộ lạc trong từng vùng thường xuyên chiến đấu với nhau thì những vết sẹo này giúp cho họ dễ dàng phân biệt kẻ thù của mình. Đồng thời cũng giúp họ phân biệt thi thể của những chiến binh đã ngã xuống sau trận chiến ác liệt để thực hiện nghi thức mai táng phù hợp với tập tục của từng bộ lạc.

Bên cạnh đó, trẻ em sẽ được nhận những vết cắt khi chúng bị ốm hoặc biếng ăn nhằm “xua đuổi tà ma”. Ngoài ra, những đứa trẻ sinh ra khỏe mạnh cũng được xác nhận bằng một vết cắt nhỏ nằm ngang ngay giữa má trái như một lời nhắn nhủ, một bài học đầu đời: Cuộc sống sẽ có rất nhiều khó khăn, vất vả, và nó luôn phải sẵn sàng để chịu đựng những khổ đau ấy.

Nhiều người cũng tin rằng, những vết sẹo sẽ đem lại cho họ sự bảo vệ. Đây là một niềm tin bắt nguồn từ thời kỳ buôn bán nô lệ - khi mà các nhà buôn người tới từ châu Âu thường chọn mua những người không có sẹo trên mặt, bởi một khuôn mặt tự nhiên là biểu tượng cho sức khỏe tốt. Vì thế, thành viên của những bộ lạc có tập tục tạo sẹo được cho là “những món hàng không được giá” và sẽ tránh được số phận bị đưa lên những chiếc thuyền buôn nô lệ.

Theo truyền thống, mỗi kiểu mẫu hình trên mặt tượng trưng cho một bộ lạc khác nhau.

Tại bộ lạc Holi, phụ nữ thường nhận được những vết sẹo trên bụng – một biểu tượng của cái đẹp với niềm tin càng mang nhiều vết sẹo thì càng sinh được nhiều con. Do nhiều hình mẫu có thể cần tới 3 ngày để hoàn thành, nên đây cũng được coi là một thử thách đối với sức mạnh của người phụ nữ. Một khi vượt qua được thử thách này, thì người phụ nữ sẽ được xác định là đủ tư cách để kết hôn. Còn tại bộ lạc Otammari, tập tục tương tự cũng được thực hiện y như vậy. Nhưng bên cạnh đó, phụ nữ có thai còn phải nhận thêm những vết sẹo trên lưng bởi điều này sẽ đem lại may mắn và sức khỏe tốt cho họ.

Ngày nay, phụ nữ trẻ thường lựa chọn những mẫu hình tinh tế hơn và phủ chúng bằng mực đen.

Đối với những người đàn ông của bộ lạc Otammari thì những vết sẹo tự tạo ra trên mặt và thân thể còn là một dấu hiệu của sức mạnh và giúp họ trở nên quyến rũ hơn. Theo bộ lạc này, phụ nữ rất thích những vết tích trên cơ thể đàn ông. Tất nhiên, một người đàn ông cần phải có hàng nghìn vết cắt để có thể bao phủ cơ thể mình và cưới được một người phụ nữ đẹp!

Những vết sẹo được cho là thiêng liêng nên hình dáng của chúng đều được chọn lựa bởi các “bậc thầy tạo sẹo” bằng cách gieo vỏ sò lên nền đất. Cách mà chiếc vỏ sò nằm trên nền đất sẽ chính là  khuôn mẫu cho những vết sẹo được tạo ra. Đương nhiên, những vết cắt có thể thay đổi tùy theo ánh sáng mới được cho là hoàn hảo. Và chúng được tạo ra bởi một công cụ “có sức mạnh ma pháp”, rồi được phủ lên bởi một hỗn hợp than và đầu cọ với tên gọi “chocho” để tạo thành những hình xăm vĩnh cửu. Tuy nhiên, tập tục này đã bị cấm tại các thành phố lớn bởi sự đau đớn cùng nguy cơ tổn hại sức khỏe trong quá trình “tạo sẹo” – khi mà cả bộ lạc đều sử dụng chung một dụng cụ để cắt cho nhiều người.

Những mẫu hình trên cơ thể được tạo nên dựa trên việc gieo vỏ sò lên nền đất.

Nhưng tại những nơi hẻo lánh như Otammari, tập tục này vẫn là một truyền thống quan trọng và đã trở thành một phần không thể thiếu trong nghi lễ trưởng thành dành cho những đứa trẻ 10 tuổi. Trong nghi lễ này, những đứa trẻ sẽ phải nhận hàng trăm vết cắt lên mặt. Do quá trình tiến hành nghi lễ tạo sẹo hết sức đau đớn nên ngày nay, nhiều đứa trẻ đã từ chối thực hiện nghi lễ trên. Khi đó, đứa trẻ sẽ bị “cưỡng chế” đưa đến buổi lễ bởi một người không quen biết. Cha mẹ đứa trẻ sẽ không xuất hiện trong nghi lễ để tránh việc đứa trẻ không bao giờ gặp mặt nữa.

Tại bộ lạc Holi, các bậc phụ huynh lại có cách tiếp cận nhẹ nhàng hơn. Bên cạnh đó, ngày càng nhiều người tin rằng đây là một tập tục dã man. D o vậy , họ không muốn con em mình tham gia nghi lễ. Ngoài ra, việc không tham gia tập tục này cũng là một cách để tránh việc con em họ bị trêu chọc tại trường học vì những vết sẹo ngang dọc trên mặt.

Tuy vậy, tập tục này vẫn đang rất thịnh hành trong giới trẻ. Nhưng họ thường chọn những thiết kế tinh tế hơn để đưa lên mặt thay vì những hình mẫu có kích thước lớn như thế hệ đi trước. Những phụ nữ trẻ thường phủ các vết sẹo của mình bằng mực đen để trông thời trang hơn, giống như cách phụ nữ phương Tây vẫn trang điểm. Đối với họ, tập tục tạo sẹo vẫn là một phần đáng tự hào trong truyền thống của tổ tiên.

Ngày nay, những đứa trẻ thường không muốn thực hiện tập tục này do phải trải qua đau đớn.

Do quá trình tạo sẹo gây ra nhiều đau đơn và tiềm ẩn nguy cơ với sức khỏe nên tập tục tạo sẹo đã bị cấm tại nhiều nơi.

Phụ nữ được nhận những hình xăm trên ngực trong lễ thành niên như là một biểu tượng đánh dấu cho sự trưởng thành.