Một tài liệu quý về trận chiến chống Pháp năm 1861 của quân dân Biên Hòa

Người Biên Hòa – Đồng Nai không quên ngày 7 tháng Giêng của 155 năm trước (1862), Thực dân Pháp kết thúc việc đánh chiếm Thành Biên Hòa. Về sự kiện lịch sử này, đã có nhiều tài liệu phản ảnh, nhưng còn nhiều ý kiến khác nhau. Có người cho rằng do triều đình chậm trễ, tướng sĩ nhu nhược nên thất bại. Có sử gia nhận định quan quân nhà Nguyễn không nhu nhược mà đã chống trả quyết liệt, do thất cơ, thế yếu mới cam chịu thất thủ. Những ý kiến còn khác nhau ấy chưa có dịp minh định vì đều cùng một góc nhìn từ phía sử liệu Việt Nam.

Người Biên Hòa – Đồng Nai không quên ngày 7 tháng Giêng của 155 năm trước (1862), Thực dân Pháp kết thúc việc đánh chiếm Thành Biên Hòa. Về sự kiện lịch sử này, đã có nhiều tài liệu phản ảnh, nhưng còn nhiều ý kiến khác nhau. Có người cho rằng do triều đình chậm trễ, tướng sĩ nhu nhược nên thất bại. Có sử gia nhận định quan quân nhà Nguyễn không nhu nhược mà đã chống trả quyết liệt, do thất cơ, thế yếu mới cam chịu thất thủ. Những ý kiến còn khác nhau ấy chưa có dịp minh định vì đều cùng một góc nhìn từ phía sử liệu Việt Nam.

Báo Le Monde illustré số 254, ra ngày 22-02-1862 đăng bài viết về trận tấn công Thành Biên Hòa của quân Pháp

Có một bài báo của tác giả M.Lugeol được đăng trên tuần báo Le Monde Illustré của Pháp, số 254, năm thứ 6, ra ngày 22/02/1862 nói về sự kiện này khá chi tiết. Nhận thấy tác giả là trợ lý trận địa của hạm trưởng Daries, người tham gia trực tiếp, có trách nhiệm ghi chép, báo cáo chi tiết về trận đánh cho cấp trên, nội dung bài báo đáng tin cậy, nên Báo Đồng Nai đăng in tư liệu này giúp cho bạn đọc thêm thông tin để rộng đường tìm hiểu.

Tư liệu do Lê Ngọc Quốc sưu tầm, nhà nghiên cứu Lý Việt Dũng phiên dịch từ nguyên bản tiếng Pháp. 

Trên boong pháo hạm L’Alarme ngày 17/12/1861

Thưa ông giám đốc (chủ nhiệm) báo, tôi vừa có được thời gian vẽ ra cho ông hai bức tranh phác họa cuộc hành quân quan trọng, mà lực lượng đánh chiếm của chúng ta vừa hoàn thành quyết liệt đối với Biên Hòa.

Thành trì này, như ông đã biết, cùng với Mỹ Tho và Sài Gòn, hình thành 3 điểm chiến lược của Nam kỳ, và việc chiếm cứ được nó, đảm bảo cho sự chiếm cứ quyết định của chúng ta tại xứ sở giàu có này.

Đã từ lâu rồi, người An Nam, đang chiếm giữ Biên Hòa, đã tung vào các tiền đồn và các nơi chiếm hữu của ta nhiều nhóm đông đảo để quấy phá các cư dân đã bị Pháp chinh phục bằng  các cuộc tấn công liên tục.

Thiếu tướng hải quân Bonard, tổng tư lệnh, quyết định đánh đuổi chúng ra khỏi các nơi đồn trú, nương tựa vào thành Biên Hòa làm chổ ẩn núp của chúng.

Cuộc đánh chiếm khởi sự ngày 10/12/1861 với quân số 3.000 người. Cùng lúc đó, một đơn vị pháo hạm tiến vào các con kinh bao quanh địa điểm và chạy ngang dọc khắp thành.

Trận Biên Hòa hay Pháp đánh chiếm Biên Hòa[1] là một phần của cuộc chiến tranh Pháp-Việt 1858-1884 xảy ra từ ngày 14 tháng 12 năm 1861 và kết thúc vào ngày 7 tháng Giêng năm 1862. (Ảnh: Intrnet)

Sau những lần thăm dò để tìm hiểu địa bàn và gây nhiều sự thiệt hại cho kẻ địch đang chờ chúng ta với quân số rất lớn trong các ổ phục kích, cuộc tấn công được quyết định và được tiến hành vào sáng sớm ngày 15.

Các pháo hạm tấn công dữ dội sáu đồn lũy được chống đỡ bằng những chiến lũy bằng cây và bằng đá. Người An Nam cầm cự dũng cảm hỏa lực trong 4 giờ và chỉ quyết định rút khỏi đồn khi cảm thấy hiệu quả của việc xoay chuyển tình thế của các hàng quân.

Chúng ta tổn hại một chết, bốn bị thương trên pháo hạm L’Alarme, còn thủy thủ đoàn của hai pháo hạm khác không bị hề hấn gì cả, chỉ có điều là tất cả các tàu đều nhận không ít các viên đạn đại bác ở thành tàu.

Chiếc pháo hạm L’Alarme bị thủng 40 chỗ vì đạn pháo, La Fusée bị 7 chỗ và L’Avalanche bị 5 chỗ. Dưới sự chỉ huy của thiếu tướng hải quân, các đội quân đã chiếm lĩnh đồn trại Mỹ Hòa. Đơn vị Tây Ban Nha và một đơn vị Pháp bao vây một số lớn quân An Nam, và họ hầu như bị giết chết cả.

Các vùng xung quanh thành đã được giải tỏa, và người ta chuẩn bị một cuộc tấn công với tất cả sức mạnh còn lại. Hải quân thiếu tướng muốn biết và Ngài tiến đến cái nơi mà đã bắn khoảng 30 phát đại bác vào chiếc tàu có vị chỉ huy hạm đội ở trên đó.

Chiếc pháo hạm nhỏ khai hỏa và tức khắc một trận hỏa hoạn dữ dội bộc phát. Các quan lại An Nam chạy trốn bỏ lại 264 con chiên Thiên chúa giáo trong biển lửa. Chúng tôi phần nào vui mừng khi cứu được 200 trong số khốn khổ đó, nhưng cũng lấy làm tiếc về cái chết của 75 phụ nữ hoặc trẻ em bị thiêu cháy thành tro trong ngọn lửa.

Toà thành bị chiếm lĩnh được xây cất rất tốt và vững chắc như tất cả các công trình phòng ngự khác, chúng được che giấu dưới tàn các cội cây.

Cuộc đánh chiếm tiếp nối các bước thắng lợi và các thành công mới đảm bảo cho chúng ta chiếm lấy 6 tỉnh của Nam kỳ.

M.Lugeol (Hậu học Song Hào Lý Việt Dũng phiên dịch)