Số phận những đứa con đẻ chui ở Trung Quốc

Li không có quyền đến trường, không hưởng lợi ích từ hệ thống chăm sóc y tế hay có một công việc bình thường. Không có giấy khai sinh hay giấy tờ tùy thân, cô gái 22 tuổi giống như người ngoài hành tinh trên chính quê hương mình. Cô không thể đến thư viện công cộng, kết hôn hợp pháp, hay thậm chí đi tàu như mọi người.

"Tôi sinh ra ở đây, nhưng tôi không có bất kỳ quyền nào của một công dân Trung Quốc. Dù có làm gì, tôi cũng bị cản trở và gặp khó khăn. Không có gì ở đất nước này chứng minh rằng tôi có tồn tại", AFP dẫn lời Li nói.

Trước khi Li chào đời, mẹ cô, Bai Xiuling, đã có một con gái với đầy đủ giấy tờ và thủ tục hợp pháp. Khi bà mang thai Li, cả hai vợ chồng phải nghỉ việc dài hạn tại nhà máy. Họ không muốn có con thứ hai, nhưng vì sức khỏe quá yếu nên không thể phá thai.

Li Xue là một trong hàng triệu đứa con thứ hai ở Trung Quốc chịu phận chui lủi vì gia đình vi phạm chính sách kế hoạch hóa gia đình.

Trung Quốc hôm 29/10 quyết định chấm dứt chính sách một con kéo dài hàng thập kỷ qua và cho phép các cặp vợ chồng ở nước này sinh hai con. Chính sách một con được áp dụng từ năm 1979 nhằm làm giảm số ca sinh và kìm hãm tỷ lệ gia tăng dân số, đã để lại nhiều hệ quả lâu dài và phức tạp, khiến nhiều cặp vợ chồng phải phá thai hay triệt sản.

Những gia đình vi phạm đều phải trả một khoản phạt để con cái được công nhận một cách hợp pháp và đảm bảo về hộ khẩu. Hộ khẩu hết sức quan trọng tại Trung Quốc, bởi cơ hội được hưởng nền giáo dục công, trợ cấp y tế và tiền lương hưu của một công dân gắn chặt với nơi sinh của bố mẹ người đó.

Khoản tiền phạt đối với trường hợp "đẻ chui" của gia đình Li là 5.000 nhân dân tệ (hơn 1.100 USD), cao hơn nhiều so với 100 nhân dân tệ tiền trợ cấp mỗi tháng của bố mẹ cô.

Li nhận ra rằng mình không giống như những đứa trẻ khác kể từ năm lên 6 tuổi, khi bạn bè trong khu phố đều đến trường và bị bố mẹ cấm không được chơi với Li.

"Tôi bắt đầu nhận thấy cuộc sống của tôi hoàn toàn tách biệt mọi người xung quanh, chỉ vì tôi không có hộ khẩu", Li nói.

"Nó từng khóc và nói với tôi rằng 'Mẹ, con muốn đi học'", người mẹ nhớ lại, nhưng họ không có cách nào để giúp con. "Nếu nó bị ốm, chúng tôi phải sang hàng xóm để xin thuốc".

Dân số Trung Quốc đạt 1,37 tỷ người vào cuối năm ngoái. Theo dữ liệu điều tra dân số năm 2000, đất nước này có khoảng 13 triệu đứa trẻ như Li, nhiều hơn cả dân số Bồ Đào Nha.

Suốt nhiều năm qua, cách duy nhất để Li biết đọc, biết viết là những bài giảng của chị gái Li Bin, 30 tuổi. Để tìm lại danh tính cho con gái, bố mẹ Li đã nhiều lần tìm đến các cơ quan chính quyền với hy vọng ai đó sẽ lắng nghe lời khẩn cầu của họ.

"Chúng tôi đến đó không biết bao nhiêu lần. Gần như mỗi ngày, bất chấp thời tiết, thậm chí là hai lần một ngày", người mẹ 59 tuổi cho hay.

Li từng cầm một tấm bảng ghi dòng chữ "Tôi muốn đến trường" đứng ở Quảng trường Thiên An Môn, nhưng "dù đi đến đâu, chúng tôi cũng bị lờ đi", cô nói.

Gia đình Li thậm chí bị công an giám sát suốt một thập kỷ. Bố của Li qua đời hồi tháng 11 năm ngoái. "Ông ấy luôn nói với con gái rằng không bao giờ được từ bỏ hy vọng. Ông ấy ra đi mà không nhắm mắt. Làm thế nào ông ấy có thể yên nghỉ được đây. Tất nhiên là không thể", bà Bai nói.

Li Xue cùng mẹ và chị gái trong ngôi nhà nhỏ ở Bắc Kinh.

Việc thực thi chính sách kế hoạch hóa gia đình ở Trung Quốc không giống nhau. Ở một số khu vực, chính quyền bắt đầu cấp hộ khẩu cho những trường hợp không nộp tiền phạt.

"Nếu đến gặp chúng tôi, chúng tôi sẽ xử lý vấn đề hộ khẩu cho cô ấy", một người ở sở cảnh sát địa phương nói. Tuy nhiên, Li cho biết trong suốt 22 năm qua, cô đã chứng kiến cách họ nói về điều luật này hay cải cách nọ nhưng không có gì thay đổi.

Gia đình Li sống trong một căn nhà không có phòng tắm ở thủ đô Bắc Kinh. Li Bin đã nghỉ học từ năm 16 tuổi để phụ giúp gia đình, từ làm nhân viên phục vụ một nhà hàng ăn nhanh đến một công ty điện tử.

Áp lực cuộc sống đã dập tắt hy vọng hôn nhân của Li Bin, nhưng cô không bao giờ oán trách em gái mình vì cô biết rằng để có một công việc hợp pháp, nhà tuyển dụng sẽ không bao giờ nhận một người không có giấy tờ tùy thân như Li Xue.

"Chúng tôi đều yêu thương Li Xue vì con bé đã mất mát quá nhiều. Chúng tôi muốn nó cảm nhận được tình yêu thương từ gia đình vì không cách nào có được cảm giác đó ở bên ngoài", người chị gái nói.

Hiện tại, Li Xue đã tìm được việc trong một nhà hàng dù không có giấy tờ cá nhân.

"Lần đầu tiên, tôi được đánh giá dựa trên khả năng làm việc mà không phải bằng thân phận dựa trên giấy tờ. Điều đó thật tuyệt vời", cô nói.

VnExpress