8 ngôi mộ cổ của người đi mở cõi Sài Gòn

Quần thể mộ cổ bằng chất liệu đá ong nằm ở phường An Phú (quận 2), cách trung tâm TP HCM khoảng 5 km. Khu mộ nằm gần Pháp viện Minh Đăng Quang, sát Xa lộ Hà Nội. Theo các nhà nghiên cứu, khu mộ cổ được xây dựng bằng chất liệu đá ong, một trong những quần thể mộ tương đối lớn ở khu vực phía Nam. 

Trước đây, khu mộ nằm trên vùng đất cao ráo, do quá trình san lấp mặt bằng xây dựng nên từ năm 2004 quần thể mộ bị ngập chìm trong nước và sinh lầy với nhiều cây cối vùng đất phèn mặn như bần, đước, dừa nước, cỏ lác… bao phủ một dẻo dài 100 m.

Sau khi thuê nhân công dọn dẹp, đội khảo cổ bắt đầu khai quật từng khu mộ. Việc khai quật do Bảo tàng lịch sử thành phố, Đại học KHXH&NV và Viện Khoa học Xã hội vùng Nam Bộ đảm nhiệm, nhằm lấy diện tích xây dựng khu đô thị 87 ha ở khu vực này.

Đoàn khai quật cho mở nắp di quan để tìm hiểu bên trong. Phần lớn di cốt đã mục, nát, không còn nguyên vẹn.

Quan tài làm bằng gỗ kết hợp các chất liệu khác được vẽ hoa cúc, chạm trổ, sơn son thiếp vàng.

Chủ nhân ngôi mộ được táng bằng kỹ thuật đổ nhựa thông, sử dụng hạt thực vật chống khuẩn, chiếu cói, than tro… cho thấy sự kế thừa truyền thống của người Việt từ Bắc vào Nam trên hành trình mở cõi từ thế kỷ 17 đến 19. Trong ảnh là chiếu cói còn sót lại.

PGS-TS Nguyễn Lân Cường (bên phải) từ Hà Nội cũng vào trực tiếp tham gia. Theo giải mã bước đầu của đoàn khai quật, những ngôi mộ có niên đại 150-220 năm.

Có 6 cúc áo bằng thủy tinh và đá mã não được tìm thấy bên trong một cổ mộ.

Có ngôi mộ khi khai quật chỉ tìm thấy mảnh quan nằm dưới đáy. Các nhà nghiên cứu cho biết, mộ đã bị phá hủy nghiêm trọng. Thực hiện phân tích carbon mảnh quan cho thấy niên đại cách đây hơn 200 năm. 

Khi khai quật phát hiện một số loại hình gốm sứ, thủy tinh… có thể là đồ thờ tự gắn với lễ cúng người đã khuất nhưng hầu hết đã bị phá hủy, nằm xáo trộn nhiều vị trí.

Với mật độ dày đặc, đây có thể là nghĩa địa cổ gắn với quá trình di dân của người Việt từ Đàng Ngoài vào khai phá vùng đất Sài Gòn - Gia Định xưa.