Vì sao một số nạn nhân tai nạn máy bay thoát được lưỡi hái tử thần?

Một số vụ tai nạn máy bay có người sống sót do hành khách và tổ bay đã chuẩn bị sẵn tâm lý và thực hiện các thủ tục an toàn.

Nhân viên cứu hộ chuyển thi thể nạn nhân vụ tai nạn hàng không ở Colombia hôm 28/11. Ảnh: Reuters

Vụ tai nạn máy bay Colombia hôm 28/11 khiến 71 người thiệt mạng và chỉ 6 người sống sót. Sự chênh lệch lớn giữa số người sống sót và thiệt mạng đặt ra câu hỏi làm thế nào một số người có thể thoát chết trong thảm họa khủng khiếp như vậy.

Tai nạn máy bay, đặc biệt là những vụ liên quan đến máy bay phản lực, đang ngày càng hiếm. Theo Hiệp hội Vận tải Hàng không Quốc tế, trong năm 2015 cứ 3,1 triệu chuyến bay mới xảy ra một vụ tai nạn. Đó là một thành tựu ngoạn mục cho một ngành công nghiệp có tuổi đời chưa đầy một thế kỷ và liên quan đến việc vận chuyển người ở tốc độ cao, có thể trong môi trường khắc nghiệt.

Nhưng khi một tai nạn xảy ra, yếu tố nào xác định rằng một số hành khách sống sót trong khi nhiều người khác trên cùng một chuyến bay thì không?

Graham Braithwaite, giáo sư về an toàn và điều tra tai nạn tại Đại học Cranfield, viết trên Conversation rằng yếu tố đầu tiên là liệu một tai nạn có được coi là "có thể sống sót không". Tai nạn không thể sống sót thường là các trường hợp hoàn toàn mất kiểm soát hoặc rơi ở tốc độ cao.

Chiếc máy bay Air France rơi xuống Đại Tây Dương năm 2009 là một tai nạn "mất kiểm soát trong khi bay" mà không ai có thể sống sót vì lao rất mạnh xuống biển. Ngược lại, trong vụ tai nạn của máy DC10 United Airlines vào năm 1989, tuy động cơ ở phần đuôi bị hỏng dẫn đến mất kiểm soát điều khiển bay, phi hành đoàn đã xử lý tốt khi lái máy bay chỉ với lực đẩy của động cơ, giúp 185 trong 296 người trên khoang sống sót.

Tai nạn đột ngột xảy ra trong giai đoạn máy bay đang ở độ cao và tốc độ ổn định thường ít có thể sống sót hơn, vì tổ bay thường không nhận thức được vấn đề, sự cố xảy ra ở tốc độ cao và phi hành đoàn cũng như hành khách không chuẩn bị tâm lý trước khi rơi.

Những trường hợp này thường hiếm có người sống sót và nguyên nhân một số người thoát chết có thể là do may mắn, chẳng hạn như rơi vào cây. Điều đó từng xảy ra khi 4 người sống sót sau tai nạn năm 1985 của chiếc JAL Boeing 747, làm chết 520 người, khi phi cơ đâm vào sườn núi.

Hội đồng An toàn Giao thông Vận tải châu Âu ước tính 90% các vụ tai nạn máy bay là có thể sống sót. Tỷ lệ cao này là do những cải tiến khoa học trong việc làm cho cấu trúc máy bay có thể đối phó với va chạm tốt hơn, do cải tiến về môi trường buồng lái và đào tạo phi hành đoàn.

Chất liệu được sử dụng hiện nay ít dễ cháy. Những chiếc ghế có thể chịu va chạm tốt hơn. Lối thoát hiểm được đánh dấu rõ ràng hơn. Hệ thống chữa cháy hiệu quả hơn và không gian xung quanh lối thoát hiểm được thiết kế tốt hơn để hành khách có thể sơ tán nhanh.

Những phát triển này đều dựa trên việc điều tra các vụ tai nạn trước đó và nỗ lực cải thiện tiêu chuẩn của những nhà quản lý an toàn và các nhà sản xuất.

Tâm lý sẵn sàng

Tuy nhiên, các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sống sót rất nhiều và đa dạng. Trong các vụ tai nạn mà tổ bay và hành khách đã sẵn sàng tâm lý, việc sử dụng dây an toàn cùng việc áp dụng vị trí chuẩn bị va đập phù hợp được cho là có tác động lớn đến khả năng sống sót. Erwin Tumiri, thành viên phi hành đoàn sống sót vụ tai nạn hàng không ở Colombia hôm 28/11 nói rằng anh thoát chết nhờ ngồi theo tư thế bào thai.

Những người lắng nghe các thông báo an toàn và chú ý đến lối thoát hiểm gần nhất, chẳng hạn bằng cách đếm số hàng ghế phía trước hoặc phía sau họ, có nhiều khả năng thoát ra được khỏi máy bay bốc cháy.

Cơ hội sống sót của họ cũng được tăng lên bởi các hướng dẫn quyết đoán của tổ bay. Việc ngồi gần lối thoát hiểm cũng là lợi thế, mặc dù những người ngồi ở vị trí này cần phải sẵn sàng hành động nhanh chóng để tránh bị xô đẩy bởi những người khác cố gắng thoát ra.

Các yếu tố bên ngoài cũng có tác động lớn. Có những quy tắc nghiêm ngặt ở sân bay về tháo gỡ chướng ngại vật, nhằm đảm bảo đội ngũ cứu hỏa có thể tiếp cận bất cứ phần nào ở phi trường trong vòng ba phút sau khi tai nạn xảy ra.

Điều này giúp tăng đáng kể số lượng người đã sống sót qua va chạm nhưng vẫn có nguy cơ mất mạng khi máy bay bốc cháy.

Trên hết, tất cả hành khách đều nên cảnh giác. Theo Boeing, trong giai đoạn 2006 đến 2015, 66% vụ tai nạn máy bay chết người xảy ra khi phi cơ còn ở trên mặt đất - trong thời gian cất cánh hoặc trong quá trình tiếp cận cuối cùng và hạ cánh.

Vì vậy, người đi máy bay nên chú ý đi sẵn giày, mặc quần áo thoải mái và tập trung lắng nghe hướng dẫn của tổ bay. "Kết quả là họ sẽ phục vụ bạn chu đáo hơn, và trong trường hợp xấu, việc đó cũng có thể tạo ra sự khác biệt lớn - thậm chí cứu mạng bạn", giáo sư Braithwaite viết.

Xem thêm: Những thảm họa hàng không liên quan đến bóng đá

Phút tuyệt vọng của phi công chứng kiến máy bay chở đội bóng Brazil rơi

Phương Vũ