Hiểu đúng về bệnh gan nhiễm mỡ

Gan nhiễm mỡ là thuật ngữ dùng để mô tả tình trạng mỡ bị tích tụ quá nhiều trong gan, mỡ chiếm ít nhất từ 5-10% trọng lượng của gan.

Ảnh minh họa. Nguồn: epainassist.com

Ở người bình thường, lượng mỡ trong gan rất thấp, chỉ chiếm từ 2-4% trọng lượng của gan. Nhưng trong bệnh gan nhiễm mỡ, mỡ sẽ chiếm ít nhất từ 5-10% trọng lượng của gan. Chúng ta hoàn toàn có thể cải thiện tình trạng nhiễm mỡ của gan thông qua việc thay đổi các thói quen ăn uống và sinh hoạt hàng ngày. Bên cạnh đó, bệnh gan nhiễm mỡ thường không có triệu chứng và các tổn thương do nó gây ra có thể hồi phục được.

Gan là tạng lớn thứ 2 trong cơ thể người. Gan xử lý hầu như tất cả những gì chúng ta ăn hoặc uống vào, đồng thời lọc các chất độc có trong máu. Chức năng gan sẽ bị ảnh hưởng nếu gan chứa quá nhiều mỡ. Một điều thú vị là gan có thể tự hồi phục bằng cách tạo ra các tế bào mới, thay thế cho các tế bào cũ bị tổn thương. Tuy nhiên, nếu các tác nhân có hại liên tục có mặt ở gan thì tổ chức xơ sẽ hình thành và gây nên bệnh xơ gan.

Hiện nay, gan nhiễm mỡ đang ngày càng phổ biến. Khoảng 10-20% dân số Mỹ mắc gan nhiễm mỡ, mà không liên quan đến viêm gan hoặc có tổn thương nào khác ở gan. Phần lớn các trường hợp gan nhiễm mỡ nằm trong độ tuổi từ 40 đến 60. Chúng ta cần phát hiện sớm nguyên nhân và điều trị thích hợp trước khi có những tổn thương thực sự ở gan.

Triệu chứng của gan nhiễm mỡ

Gan nhiễm mỡ ít khi có các triệu chứng rõ ràng. Những biểu hiện đầu tiên thường chỉ là bụng ấm ách và hơi khó chịu. Trên lâm sàng, bác sĩ có thể khám thấy gan của bạn hơi to ra một chút. Khi lượng mỡ trong gan quá nhiều sẽ gây nên tình trạng viêm gan. Lúc đó, các triệu chứng chính sẽ là chán ăn, sụt cân, đau bụng hoặc mệt mỏi nhiều và vàng da.

Nguyên nhân của gan nhiễm mỡ

Nguyên nhân thường gặp nhất là do rượu. Nhưng trong nhiều trường hợp, vẫn có những bệnh nhân mắc gan nhiễm mỡ mà không thuộc nhóm sử dụng nhiều rượu. Khi cơ thể sản sinh quá nhiều mỡ hoặc chuyển hóa mỡ không kịp, lượng mỡ thừa sẽ tích trữ trong các tế bào gan và gây nên gan nhiễm mỡ. Mặc dù vậy, chế độ ăn giàu chất béo cũng chưa hẳn là nguyên nhân của tình trạng này.

Ngoài rượu, còn một số nguyên nhân thường gặp khác như:

- Béo phì.

- Mỡ máu cao.

- Tiểu đường.

- Gene di truyền.

- Sút cân quá nhanh.

- Tác dụng phụ của một số loại thuốc như aspirin, steroids, tamoxifen hay tetracycline.

Phân loại gan nhiễm mỡ

Gan nhiễm mỡ được chia làm 4 nhóm:

1. Gan nhiễm mỡ không do rượu

Nhóm này không liên quan tới rượu mà do rối loạn chuyển hóa mỡ của gan, dẫn đến dư thừa mỡ trong các tổ chức của gan. Bệnh nhân được xếp vào nhóm này khi tỉ lệ mỡ trong gan chiếm trên 10% trọng lượng của gan.

2. Gan nhiễm mỡ do rượu

Trong nhóm này, gan nhiễm mỡ là triệu chứng sớm nhất của bệnh viêm gan do rượu. Uống rượu quá nhiều sẽ gây tổn thương gan và dẫn đến suy giảm chức năng chuyển hóa mỡ. Kiêng rượu giúp làm giảm tình trạng nhiễm mỡ gan. Sau 6 tuần, gan của bạn sẽ không còn nhiễm mỡ. Một lưu ý quan trọng ở đây là nếu sử dụng rượu quá nhiều và liên tục thì bệnh gan nhiễm mỡ có nguy cơ cao tiến triển thành xơ gan.

3. Viêm gan nhiễm mỡ không do rượu

Với những bệnh nhân thuộc nhóm này, nguyên nhân thực sự không phải do rượu. Khi lượng mỡ trong gan đạt đến một mức độ nhất định, gan to lên và có thể đi kèm với suy giảm chức năng gan.

Các triệu chứng chính bao gồm:

- Chán ăn.

- Buồn nôn.

- Nôn.

- Đau bụng.

- Vàng da.

Nếu không được điều trị sẽ dẫn đến những tổn thương khó hồi phục ở gan và cuối cùng là xơ gan.

4. Gan nhiễm mỡ cấp tính trong quá trình mang thai

Gan nhiễm mỡ cấp là một biến chứng hiếm gặp và có thể gây nguy hiểm đến tính mạng của thai phụ.

Các triệu chứng xuất hiện ở 3 tháng cuối thai kỳ, bao gồm:

- Buồn nôn và nôn liên tục.

- Đau vùng hạ sườn phải.

- Vàng da.

- Cảm thấy khó chịu khắp cơ thể.

Phụ nữ mang thai sẽ được kiểm tra sàng lọc, dự phòng và điều trị từ sớm. Đa phần các triệu chứng sẽ giảm dần sau khi sinh và không để lại hậu quả về sau.

Các yếu tố nguy cơ của gan nhiễm mỡ

Như đã nêu ở trên, gan nhiễm mỡ hình thành do sự dư thừa mỡ trong gan, tương tự như khi bạn thừa cân hoặc béo phì. Đái tháo đường type 2 cũng là một yếu tố làm tăng nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ. Trong đó, sự tích lũy mỡ ở gan có liên quan tới tình trạng kháng insulin (nguyên nhân phổ biến nhất của đái tháo đường type 2)

Một số yếu tố khác làm tăng nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ như:

- Uống nhiều rượu.

- Sử dụng quá liều quy định một số loại thuốc như acetaminophen.

- Mang thai.

- Cholesterol máu cao.

- Hàm lượng triglycerid máu cao.

- Suy dinh dưỡng.

- Hội chứng rối loạn chuyển hóa.

Chẩn đoán

Lâm sàng

Gan nhiễm mỡ có thể phát hiện được thông qua thăm khám lâm sàng. Bạn nên kể với bác sĩ về các biểu hiện như bụng ấm ách hay chán ăn, cùng với đó là tiền sử về sử dụng rượu và các loại thuốc.

Xét nghiệm máu

Với xét nghiệm máu, chúng ta có thể đánh giá được sự thay đổi của men gan (men gan tăng). Đây không phải là phương pháp chẩn đoán xác định nhưng rất cần thiết trong việc tìm ra nguyên nhân gây tổn thương gan.

Siêu âm

Hình ảnh của gan nhiễm mỡ trên siêu âm là độ hồi âm của nhu mô gan gia tăng tạo nên hình ảnh đặc trưng gọi là "gan sáng". Bên cạnh đó còn có một số phương pháp chẩn đoán hình ảnh khác như chụp cắt lớp vi tính hay chụp cộng hưởng từ. Chẩn đoán hình ảnh có thể phát hiện gan nhiễm mỡ, nhưng chưa đánh giá được đầy đủ chức năng gan và nhiều tổn thương khác.

Sinh thiết

Bác sĩ sẽ gây tê cho người bệnh, sau đó sử dụng một kim sinh thiết để lấy ra mảnh tổ chức gan và đưa đi kiểm tra tế bào học. Đây là phương pháp tốt nhất để chẩn đoán cũng như xác định nguyên nhân của gan nhiễm mỡ.

Điều trị

Với gan nhiễm mỡ, chúng ta không cần phải sử dụng thuốc hay phẫu thuật, mà điều quan trọng nhất là giảm bớt yếu tố nguy cơ.

Ở đây, chúng tôi có một số lời khuyên cho các bạn như sau:

- Hạn chế và tránh các loại đồ uống có cồn.

- Kiểm soát lượng cholesterol và đường máu.

- Giảm cân khi bạn bị thừa cân.

Nếu bạn mắc gan nhiễm mỡ do béo phì hoặc do thói quen ăn uống, thì tập thể dục thể thao nhiều hơn là điều không thể thiếu, đồng thời loại bỏ những thực phẩm không tốt cho sức khỏe; ăn nhiều hoa quả tươi, rau xanh và ngũ cốc. Bên cạnh đó, hãy thay thế thịt đỏ (ví dụ: thịt bò) bằng những loại thịt có protein ít béo như thịt gà hay cá.

Phòng ngừa

Bảo vệ gan là cách tốt nhất để phòng ngừa gan nhiễm mỡ. Trong đó, việc sử dụng điều độ các thức uống có cồn là vấn đề rất quan trọng. Theo Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC): "Sử dụng đồ uống có cồn một cách điều độ là 1 ly/ngày với phụ nữ và 2 ly/ngày với nam giới". Với những bệnh nhân tiểu đường hoặc mỡ máu cao, cần tuân thủ các chỉ dẫn của bác sĩ, uống thuốc đầy đủ và đều đặn. Ngoài ra, các bạn nên tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày để có sức khỏe tốt và duy trì cân nặng lý tưởng.

Một điều may mắn là gan nhiễm mỡ thường không gây ra các tổn thương gan vĩnh viễn. Lá gan của chúng ta có khả năng tự hồi phục nên nếu bạn điều trị tốt tiểu đường, mỡ máu cao hay béo phì, bạn hoàn toàn có thể đảo ngược quá trình nhiễm mỡ của gan. Còn nếu bạn là một người hay uống rượu thì ở một mức độ nào đấy, việc ngừng rượu sẽ giúp gan khỏi hoàn toàn. Sinh thiết là phương pháp chẩn đoán và xác định nguyên nhân của gan nhiễm mỡ, từ đó ta có được hướng điều trị tốt nhất.