The woman who left và sự vị tha trong một xã hội bất công

TTO - Giành giải Sư Tử Vàng tại liên hoan phim Venice năm 2016, The woman who left của đạo diễn Lav Diaz mang đến thông điệp nhân văn về sự vị tha trong một xã hội đầy bất công ở Phillipines những năm cuối thế kỉ 20.

Khi điện ảnh Việt loay hoay giữa phim nghệ thuật và phim thương mại, thì ngay tại Phillipines các nhà làm phim đã được vinh danh tại những liên hoan phim danh tiếng thế giới. 

Venice là liên hoan phim lâu đời nhất và luôn đặt tiêu chí nghệ thuật lên hàng đầu trong việc bình chọn. Năm 2016 vượt qua nhiều tác phẩm xuất sắc trong đó có cả La La Land và Arrival, bộ phim khiếm tốn của Lav Diaz đã dành được Sư Tử Vàng cao quý tại Venice.

Đạo diễn nhận giải sư tử vàng cho bộ phim

The woman who left có lối kể chuyện chậm rãi, đòi hỏi sự kiên nhẫn của người xem trong gần 4 tiếng đồng hồ theo chân một người phụ nữ trung niên đang tìm cơ hội trả thù người tình cũ của mình. 

Nhưng bên trong câu chuyện trả thù là thông điệp giàu nhân văn của một xã hội Phillipines với nhiều mảnh đời bất hạnh không thể tìm chỗ đứng cho đời mình trong xã hội.

Horacia dạy những người trong tù đọc và viết

Bộ phim bắt đầu bằng quang cảnh trong nhà tù, một nhà tù dành cho nữ. Không giống như cách người Mỹ vẽ lên những xung đột giữa các nữ tù với nhau, Lav Diaz xây dựng một bối cảnh chật chội nhưng giàu tình người, trong đó nhân vật chính là Horacia (Charo Santos-Concio). 

Bà đã ở trong này đến 30 năm vì tội giết người. Nhưng không giống như một kẻ có khả năng giết người, mọi bạn tù đều quý mến bà, thậm chí cả quản trại giam cũng vậy. Bà đọc truyện cho mọi người, bà dạy học cho những đứa trẻ sinh ra trong tù. 

Horacia tắm cho anh chàng đồng tính mới bị hãm hiếp và đánh đập

Ở Horacia ta thấy sự dịu dàng và tấm lòng nhân ái. Một ngày, đột nhiên bà được trả tự do, vì tất cả âm mưu đẩy bà vào tù tội là cơn ghen bốc đồng của gã người tình cũ khi biết bà đi lấy chồng.

Lãng phí 30 cho một tội mình không gây ra là một điều quá sức chịu đựng. Bà ra khỏi tù, chồng đã chết, con trai mất tích, con gái đi lấy chồng. Bà gần như mất tất cả, chỉ còn lại căn nhà, cô bé giúp việc và những mảnh vỡ trong tâm hồn mình. 

Horacia và xóm nghèo của mình

Bà bán nhà, đưa tiền cho cô bé giúp việc mở một quán ăn nhỏ, còn mình bà lang thang trong những đêm vắng trong một khu đô thị nghèo nơi họ sống lay lắt qua ngày như thể Chúa trời đã bỏ rơi họ lâu rồi.

Bà đi tìm Rodrigo Trinidad - kẻ đã đẩy bà vào tù tội. Đó là một người giàu có, một kẻ trong mắt người nghèo ông ta giống như Chúa vậy, ông ta xa cách và không thể chạm tới với xe hơi, vệ sĩ vây quanh. 

Trong quá trình tìm cách tiếp cận và trừng phạt Rodrigo, bà tiếp xúc rất nhiều những mảnh đời khác nhau. Lúc này đây, câu chuyện phim chỉ lấy cái cớ trả thù để phô bày ra một xã hội Phillipines những năm cuối thế kỉ 20 hỗn loạn và nghèo đói. 

Trên radio liên tục phát tin về các vụ bắt cóc xảy ra liên tục, đặc biệt đối tượng bị bắt cóc thường là những doanh nhân gốc Trung Quốc. Đó là năm Hồng Kong được trả lại cho Trung Quốc, là năm Mẹ Teresa qua đời.

Bà đến nhà thờ nơi kẻ hại bà thường đi lễ

Horacia với tấm lòng nhân hậu của mình, bà lang thang trong đêm giúp đỡ những kẻ khốn khó hơn mình. Bà tặng tiền, bà mua đồ giúp họ và bà giúp một gã đàn ông đồng tính tìm lại ý nghĩa sống. 

Đó là Hollanda (John Lloyd Cruz) tàn phá cuộc đời mình và bị người ta đánh cho bầm dập vì muốn trốn chạy khỏi gia đình nơi đã cho rằng anh ta là nỗi sỉ nhục vì đồng tính.

 Hollanda muốn chết, Horacia tặng anh ta tấm lòng nhân hậu và vị tha. Nụ cười hiếm hoi trong cả bộ phim buồn quả thực mang đến những cảm xúc tích cực khó tả.

Đạo diễn Lav Diaz luôn dùng một góc máy cố định và kiên nhẫn nhìn những thân phận đời trôi dạt trước máy quay. Ông đặt mình vào vị trí người quan sát, và tặng cho khán giả một góc nhìn đầy tính chiêm nghiệm vào đời sống thường dân trước những nỗi niềm mưu sinh vất vả, cùng cực. 

Nhưng dù cho nhân vật tạo cảm giác tiêu cực, bộ phim không mang đến cảm xúc tiêu cực. Thay vào đó, với nhân vật Horacia, ta thấy rõ tinh thần tha thứ của bộ phim trước những bất hạnh mà cuộc sống mang lại. 

Khoảnh khắc vui vẻ hiếm hoi của bộ phim

Ông bán trứng vịt lộn sẵn sàng tặng cho một người bất hạnh hơn mình quả trứng để ăn. Bà sẵn sàng cho ông ấy tiền để ông chứa bệnh cho con. 

Bà tắm cho cô bé lang thang cả người bám đầy bụi đất… Kịch bản của bộ phim được truyền cảm hứng từ truyện ngắn của nhà văn Leo Tolstoy có tên "Chúa trời nhìn thấy sự thật, nhưng bạn phải đợi" (God sees the truth, but waits).

Những số phận hiện ra trong phim không mang đến cảm giác thương hại, thay vào đó ở họ mới thực sự hiện hữu tình người, sự yêu thương và chăm sóc lẫn nhau. Điều không thể có được ở những căn hộ giàu có đóng kín, và những công ty tư bản đang muốn phá huỷ mảnh đất này để xây lên những toà cao ốc. 

Poster phim

Câu chuyện về trả thù dần dần bị hoà tan trong tình thương. Cái kết ấn tượng của phim xảy đến như một điều tất yếu. Và dù đạo diễn không đưa ra bất kì một tương lai tươi sáng nào, nhưng ít nhất, bằng vào tình người, cuộc sống của con người mới còn ý nghĩa và đáng để sống.

The woman who left dù thể hiện cuộc sống ở Phillipines nhưng nó hoàn toàn có thể áp vào cuộc sống ở Việt Nam hay bất cứ nơi nào còn nhiều thân phận nghèo khó và cơ cực. 

Bộ phim trắng đen có độ dài thử thách bất kì người mê phim nào, nhưng nó lôi cuốn người xem từ đầu đến cuối vì bộ phim chứa trong nó một trái tim giàu vị tha và đậm tính nhân bản. 

​Emma Stone giành giải Ảnh hậu, Sư tử vàng thuộc về Philippines

TTO - Liên hoan phim Venice lần thứ 73 khép lại với chiến thắng lớn dành cho Lav Diaz qua bộ phim The Woman Who Left nói về cuộc hòa nhập giữa một phụ nữ bị tù đày với xã hội hiện đại ngày nay.