Sụt cân bất thường ở người cao tuổi: Cảnh báo nhiều căn bệnh tiềm ẩn

Nhiều người bị sút cân thường có tâm lý chủ quan, cho rằng không có vấn đề gì về sức khỏe. Tuy nhiên đây là một dấu hiệu cảnh báo nhiều căn bệnh tiềm ẩn.

Ảnh minh họa. Nguồn: livestrong.com

Ở người cao tuổi, nguyên nhân sụt cân thường gặp nhất là trầm cảm, ung thư và bệnh đường tiêu hóa.

Sự ổn định của cân nặng

Một người khỏe mạnh, việc duy trì trọng lượng ở một "ngưỡng" là rất ổn định, mặc dù việc ăn uống hằng ngày và cường độ lao động rất thay đổi. Mức độ thèm ăn và chuyển hóa của cơ thể được điều hòa bởi một mạng lưới các yếu tố thần kinh và nội tiết rất phức tạp, trong đó trung tâm đói và no của vùng dưới đồi đóng vai trò quan trọng. 

Chất leptin có vai trò chủ yếu trong việc duy trì dài hạn sự ổn định của cân nặng. Một số cytokin, gồm yếu tố hoại thư bướu a, interleukin, yếu tố dinh dưỡng thần kinh lông và yếu tố ức chế ung thư máu gây nên các tác dụng: chán ăn, sốt, viêm, thay đổi chuyển hóa chuyên biệt. Bệnh nhân ung thư, nhiễm khuẩn máu, bệnh viêm mạn tính và suy tim ứ huyết có nồng độ của một hay nhiều các cytokin này tăng cao.

Sụt cân xảy ra khi sự tiêu hao năng lượng vượt quá số lượng calo sẵn có dùng cho sự tiêu thụ năng lượng. Cơ chế sụt cân gồm: giảm ăn, kém hấp thu, mất calo và tăng nhu cầu năng lượng. Việc ăn uống có thể bị ảnh hưởng bởi rất nhiều yếu tố: kích thích thị giác, khứu giác, vị giác và bởi các yếu tố di truyền, tâm lý, xã hội. Hấp thu có thể bị cản trở do suy tụy, tắc mật, tiêu chảy mạn tính từng đợt, bướu ruột, xạ trị, viêm đường ruột, nhiễm khuẩn hay tác dụng của thuốc. 

Cũng có thể bị mất calo do nôn hay tiêu chảy, đái tháo đường hay dẫn lưu lỗ rò. Năng lượng tiêu hao lúc nghỉ giảm theo tuổi và có thể bị ảnh hưởng bởi tình trạng của tuyến giáp. Bắt đầu từ tuổi 60, trọng lượng cơ thể giảm trung bình 0,5% mỗi năm. Cấu tạo cơ thể cũng bị ảnh hưởng bởi tuổi tác: Mô mỡ tăng và khối lượng cơ giảm khi tuổi tăng.

Sụt cân có nguy hiểm không?

Sụt cân ngoài ý muốn, nhất là ở người cao tuổi, là khá phổ biến, nó làm tăng tỷ lệ bệnh tật và tử vong. Một số nghiên cứu cho thấy: sụt cân nhiều ngoài ý muốn kết hợp với một tỷ lệ tử vong là 25% trong vòng 18 tháng sau; sụt cân đáng kể ở người cao tuổi có tỷ lệ tử vong là 9 - 38% trong khoảng thời gian 2-3 năm sau.

Nguyên nhân sụt cân là gì?

Những nguyên nhân sụt cân ở người cao tuổi thường gặp nhất là trầm cảm, bệnh đường tiêu hóa lành tính và ung thư, trong đó hay gặp nhất là ung thư phổi và tiêu hóa. Nhân đây cần nói thêm rằng: Ở người trẻ hơn hay bị sụt cân do các bệnh đái tháo đường, cường giáp, rối loạn ăn uống và nhiễm khuẩn, đặc biệt là nhiễm HIV.

Bệnh nhân sụt cân thường có các dấu hiệu gợi ý sự liên quan của một cơ quan đặc biệt. Bướu tụy và gan, có thể ảnh hưởng sớm đến việc ăn uống và làm sụt cân trước khi các triệu chứng khác xuất hiện. Ung thư phổi có thể biểu hiện bằng viêm phổi tắc nghẽn, khó thở hay ho và nôn ra máu. 

Bệnh nhân bị trầm cảm và cảm giác cô đơn có thể gây sụt cân nhiều, nhất là ở những người cao tuổi. Bệnh suy tim ứ huyết và tắc nghẽn phổi mạn tính thường gây chán ăn và tăng tiêu hao năng lượng do đó làm người gầy sút nhiều. Sụt cân có thể là dấu hiệu của bệnh nhiễm khuẩn như: Lao, HIV, viêm nội tâm mạc, các bệnh nhiễm nấm hay ký sinh trùng. 

Những bệnh nội khoa như cường giáp, hoặc u tủy thượng thận thường làm tăng chuyển hóa. Đối với người cao tuổi bị bệnh cường giáp không triệu chứng có thể chỉ có biểu hiện sụt cân. Bệnh nhân đái tháo đường giai đoạn đầu thường kèm theo sụt cân nhanh, phản ánh tình trạng đi tiểu ra đường và không còn tác dụng đồng hóa của nội tiết tố insulin. 

Ngoài ra còn nhiều nguyên nhân sụt cân ở người cao tuổi như: Các bệnh ung thư, rối loạn tiêu hóa kém hấp thu, tắc nghẽn ống tiêu hóa do khối u, do xơ teo; khí phế thũng; suy thận; bệnh răng miệng; giảm vị giác và khứu giác; bệnh Parkinson, sa sút tâm thần; cô đơn, nghèo túng, mất mát người thân, sa sút mức sống...

Điều trị sụt cân như thế nào?

Theo cơ chế sụt cân phải điều trị bằng cách: Tăng cường ăn uống cho bệnh nhân, tăng khả năng hấp thu, giảm quá trình làm mất calo của bệnh nhân như giảm hoạt động, giảm quá trình tiêu hao calo. Sụt cân là biểu hiện của nhiều bệnh, do đó việc điều trị sụt cân chủ yếu là điều trị nguyên nhân gây sụt cân. 

Có thể sử dụng phương pháp nội khoa để điều trị các bệnh nội khoa như: Lao, trầm cảm, tiểu đường, các bệnh nhiễm khuẩn; phương pháp phẫu thuật dùng điều trị các bệnh ung thư, các khối u lành tính trong ống tiêu hóa. Việc tăng cường dinh dưỡng cho bệnh nhân là một cách điều trị sụt cân tích cực và có hiệu quả.