Thiếu nữ Ba Na giữ hồn cồng chiêng

PNO - Khi ông mặt trời chìm khuất sau những cánh rừng cao su bạt ngàn, cũng là lúc các thiếu nữ Ba Na tập hợp tại nhà già làng A Wer bên dòng sông Đăk Bla thơ mộng để thả hồn vào tiếng đàn T’Rưng ngân vang.

Dù trời mưa, già làng A Wer và các thiếu nữ vẫn hăng hái tập luyện
 

Rộn ràng lớp học cồng chiêng

Một buổi tối tháng 5, những cơn mưa đầu mùa khiến con đường làng trở nên vắng vẻ. Ngang qua làng Kon Rơ Bàng 1, tôi như bị hút hồn bởi tiếng đàn T’rưng ngân vang cùng với tiếng chiêng lúc trầm lúc bổng vọng về. Tìm đến nhà già làng A Wer (79 tuổi) ở làng Kon Rơ Bàng 1 (thuộc xã Vinh Quang, Kon Tum), tôi thật sự bất ngờ khi nhìn trong khoảnh sân nhỏ của nhà già làng như một sân khấu. Trong màn đêm, các thiếu nữ Ba Na đứng theo hình vòng cung đang nhịp nhàng cùng tiếng đàn T’rưng, cồng chiêng. Già làng A Wer đứng giữa, miệng làm nhạc, cùng các thiếu nữ đánh từng nhịp chiêng đều đặn, hài hòa.

Bên góc sân, một em khác cũng hăng hái đánh đàn T’rưng, nhiều em đứng quanh nhún nhảy, hát theo tiếng đàn. Quá tập trung, các em cũng như già làng không hề biết có người lạ đến, tiếng vỗ tay của tôi làm tất cả “giật mình”. Sau phút tay bắt mặt mừng, già làng A Wer vui vẻ: “Cô đừng nghĩ là chỉ có đàn ông mới đánh được cồng chiêng, các em nữ ở đây đánh đàn T’rưng và cồng chiêng hay lắm đấy, đến nay già đã lập được 7 đội chiêng nữ rồi”.

Ba năm trở lại đây, không kể trời nắng hay mưa, cứ đến chập tối, căn nhà nhỏ của già làng A Wer lại đông đúc. Em Y Lê Thị Thu Hiền (16 tuổi) hào hứng: “Bố em là người Kinh nhưng em rất thích cồng chiêng và đàn T’rưng. Khi nghe mẹ nói già làng mở lớp tập cồng chiêng, em đã đăng kí tham gia ngay. Giờ em đã đánh thành thạo đàn T’rưng, chiêng treo và cả chiêng cầm nữa. Mỗi ngày em đều mong đến tối để được tập cồng chiêng với các bạn”. 

Như một sân chơi truyền thống bổ ích nên số lượng “học viên” tham gia rất đông (7 đội nữ, 2 đội người già và 2 đội các bà mẹ), già làng A Wer phải sắp xếp thời gian tập thành từng tuần. Ông cho biết, đối với đội người già và các bà mẹ đã thành thục nên khi gần có lễ hội mới tập, còn các đội nhỏ thì mỗi đội tập một tuần, hết đội này đến đội khác nên tối nào nhà ông cũng rộn ràng.

Ngại tiếng đàn mai một

Vạn sự khởi đầu nan, để có được lớp học nhạc cụ truyền thống đông đúc như ngày hôm nay,  già làng A Wer đã phải bỏ ra rất nhiều công sức. Già A Wer thủ thỉ: "Hồi đó mình sợ người già trong làng mất đi thì cách chơi các nhạc cụ truyền thống sẽ đi theo nấm mồ rồi mai một mất thôi nên mình hì hục làm đàn T’rưng, mượn chiêng của làng về để sẵn. Đợi đến cuộc họp làng mình nói ra nguyện vọng mở lớp cồng chiêng thì ai nấy cũng gật cái đầu, ưng cái bụng lắm. Sau buổi họp, mọi người đều về vận động con cháu đăng kí học cồng chiêng. “Mình chỉ muốn truyền dạy cho con cháu thôi chứ không công cán gì đâu” – già A Wer bộc bạch.

Được biết, sau 2 tuần kể từ ngày họp, danh sách đăng kí học cồng chiêng lên đến gần 100 em nhưng chỉ có hai em nam là A Sơn và A Nhưk. Già làng đã đến từng nhà động viên các em nam nhưng em nào cũng theo trào lưu nhạc hiện đại, không ai chịu học. “Sợ các em nữ không học được, mình bỏ ý định dạy nhưng thấy các em quyết tâm nên mình cũng dạy thử, không ngờ các em rất chăm chỉ, học cũng khá nhanh” – già làng A Wer nói.

Lớp học cồng chiêng của già làng  A Wer

Qua quá trình truyền dạy, già làng A Wer cho biết, nhờ có niềm đam mê và khả năng cảm thụ âm nhạc khá tốt nên các thiếu nữ học đàn T’rưng rất nhanh, chỉ sau 2 buổi tối đã có thể hiểu được nhịp và tập được các nốt đầu tiên, nhưng việc luyện tập cồng chiêng lại rất khó khăn. “Nhiều hồi không đánh được, em định bỏ học nhưng bọn em mà không tập nữa, lỡ sau này các già mất đi, văn hóa cồng chiêng trong làng sẽ không còn nên em lại cố gắng kiên trì. Khi đánh được những nốt đầu tiên em rất hứng thú, nhiều hồi hết giờ tập mà vẫn không muốn về” –  Y Ty (19 tuổi) chia sẻ.

Để các em hiểu được vị trí cũng như giai điệu của cồng chiêng, những ngày đầu, già làng phải mất rất nhiều thời gian và công sức, đánh chậm rãi, làm đi làm lại từng nhịp. Già làng A Wer tâm sự : “Nhiều hồi mình mệt rồi mà có đứa cứ quên nhịp làm mình bực mình lắm nhưng sợ nặng lời, các em lại tự ái bỏ học thì nguy, nên mình giữ bình tĩnh, bày đi bày lại các em mới nhớ”.

Sau một thời gian chăm chỉ tập luyện, giờ đây các thiếu nữ của làng Kon Rờ Bàng 1 đã có thể biểu diễn thành thạo các bài chiêng: Mừng lúa mới, Ơn Đảng ơn Bác…. và đánh nhịp nhàng tất cả các bài hát bằng đàn T’rưng. Em Y Trang (16 tuổi) phấn khởi: “Tham gia học cồng chiêng, đàn T’rưng vui lắm! Từ lúc học cồng chiêng em được tham gia rất nhiều chương trình như Kỉ niệm 5 năm ngày thành lập thành phố Kon Tum, chương trình Âm vang biên giới ở Ngọc Hồi… mỗi lần đi thi về chúng em rất đoàn kết. Các bạn nam không thích đánh cồng chiêng thì chúng em sẽ tập đánh thật tốt để tiếng cồng chiêng không bị mai một theo thời gian”.

HOÀI TIẾN