Surface Laptop và tầm quan trọng của VPN

Chiếc Surface Laptop mà Microsoft vừa tung ra hồi cuối tháng 6 vừa qua khiến thị trường laptop hơi ảm đạm trở nên sống động trở lại.

Chiếc Surface Laptop mà Microsoft vừa tung ra hồi cuối tháng 6 vừa qua khiến thị trường laptop hơi ảm đạm trở nên sống động trở lại. Nhưng Microsoft định giá cho chiếc laptop đầu tiên của mình không hề rẻ: cấu hình cơ bản, thấp nhất, chạy bộ xử lý Core i5, RAM 4GB và lưu trữ 128GB đã là 999 USD; còn cấu hình mạnh hơn với Core i7, RAM 16GB và lưu trữ 512GB lên đến 2.784 USD.

Nhưng có vẻ Microsoft tạo chiếc Surface Laptop dựa trên hai sản phẩm trước là Surface Book và Surface Pro, là hai thiết bị cho thấy chất lượng chế tác cao. Không ai có thể nói rằng Surface Laptop là sản phẩm tồi được, nhưng đôi khi sử dụng cũng có vài điểm không thoải mái như vùng dành cho bàn phím, đồng thời khi sử dụng về lâu dài, vỏ máy sẽ dễ bị dơ bởi vì nhôm nguyên chất đôi khi rất "nhạy" với bụi bẩn. Chỉ có thời gian mới trả lời chính xác.

Điều quan trọng tiếp theo của Surface Laptop dĩ nhiên là Windows 10 S. Đây là phiên bản 1703, mặc dù thực sự đó là bản OS Build 15063.242, nên rất khó cho người dùng bình thường nhận biết sự khác biệt, thậm chí ký tự "S" trong Windows 10 S cũng có ý nghĩa mập mờ. "S" có thể là viết tắt cho Secure (an toàn), nhưng chỉ là ước đoán mà thôi. Nếu thực sự là an toàn, bảo mật thì có lẽ nó không cần đến công cụ phòng chống virus nào khác. Apple iOS vẫn chạy tốt mà không cần công cụ phòng chống virus và Apple có một cửa hàng ứng dụng bảo mật, xác thực và là nơi duy nhất bạn có thể cài ứng dụng. Windows 10 S cũng tương tự như vậy. Thử cố cài một ứng dụng bên ngoài Windows Store thì bạn sẽ gặp ngay một cửa sổ xuất hiện, thông báo đại khái rằng: "Để an toàn và chạy nhanh, Windows 10 S chỉ chạy những ứng dụng đã được xác thực." Bạn muốn cài trình duyệt Chrome nhưng không có ứng dụng này. Do vậy, hệ điều hành tiếp tục thông báo rằng: "Microsoft Edge là trình duyệt nhanh hơn, an toàn hơn, được thiết kế cho Windows 10 S" và xuất hiện thêm một nút "Open Microsoft Edge".

Do vậy, nếu là người dùng máy tính lâu năm, bạn sẽ không nghĩ theo logic thông thường rằng hạn chế những ứng dụng bên ngoài mà chỉ chạy ứng dụng trong Windows Store mà thôi là luôn an toàn, vì những ứng dụng ấy đã được Microsoft xác thực và đảm bảo. Điều này có nghĩa là nhà phát triển ứng dụng cần phải nộp ứng dụng ấy lên Store, cũng có nghĩa là Microsoft loại bỏ toàn bộ lịch sử ứng dụng Microsoft trước đây mà có thể bạn chứa chúng trên những chiếc đĩa CD cũ. Nên bất kể bạn muốn làm gì hợp lệ thì bạn không thể chạy được những ứng dụng mà mình ưa thích trên Windows 10 S.

Do vậy, có thể ngay bản thân người dùng cũng sẽ cảm thấy khó khăn đối với tính năng này. Windows có một lịch sử ứng dụng Win32 phong phú và truyền thống, nhiều ứng dụng trong số này rất tốt và một số ứng dụng không tìm thấy được đâu khác, đó là chưa kể một số ứng dụng riêng biệt, được "đặt hàng" riêng cho công việc của doanh nghiệp nên không thể có ứng dụng nào khác thay thế được.

Tuy vậy, bạn có thể tái kích hoạt hỗ trợ ứng dụng cũ trong Windows 10 S chỉ bằng vài nút nhấn chuột, chỉ có điều nút nhấn ấy là tính năng ẩn trong hệ điều hành nên với người dùng thông thường có lẽ rất khó cho họ chạy được ứng dụng Win32 cũ. Hơn nữa, không thể phủ nhận khả năng có malware ẩn ngay bên trong ứng dụng Windows Store chính thống để kích hoạt ứng dụng Win32 cũ, vì nhiều malware luôn tìm cách chạy âm thầm bên trong hệ điều hành.

Windows 10 S chỉ chạy ứng dụng có trong Windows Store mà thôi, với lý do đảm bảo an toàn và tốc độ cho hệ thống.

Điều thứ đến là nếu bạn chọn lựa bật toàn bộ ứng dụng thì hệ thống vận hành như phiên bản hệ điều hành Windows 10 Professional, mặc dù Surface Laptop được thiết kế hướng chủ yếu đến thị trường người dùng gia đình/sinh viên, học sinh, mà Windows 10 Professional lại dành cho doanh nghiệp nhiều hơn. Hay có lẽ Microsoft lại muốn ký tự "S" tiếp cận đến người dùng văn phòng, lại là vấn đề nhập nhằng.

Còn lại, với người dùng thông thường, bạn có thực sự cần chạy được mã Win32 hay không? Có thể bạn đã từng mua một số ứng dụng Windows cũ như Office 2003 và bạn vẫn muốn dùng chúng. Windows Store vẫn có đầy đủ những ứng dụng thay thế và câu hỏi là liệu bạn có thích sử dụng các ứng dụng mới hay không mà thôi. Đồng thời, còn một số ứng dụng thuộc dạng đăng ký hàng tháng, như bộ ứng dụng của Adobe đăng ký đa nền tảng, nhưng Windows Store lại không có.

Và tiếp đến là các ứng dụng phòng chống virus. Bạn có thể tìm trên Windows Store công cụ Avast Free hay AVG Free. Nhưng Kaspersky Now có vẻ như chỉ dành cho Windows 8, còn Norton Studio được thiết kế riêng cho Windows 10, nhưng trên Windows Store lại chỉ là ứng dụng hiển thị các sản phẩm của Norton, không hề có tính năng phòng chống virus.

Windows 10 Pro giống như tuyến đường một chiều, bạn không có cách nào đi ngược lại để cài đặt Windows 10 S, trừ khi xóa sạch ổ cứng và cài lại. Nghĩa là bạn sẽ cần một ổ lưu trữ USB, tải file ZIP dung lượng lớn về từ Microsoft, sau đó bung file ZIP ấy ra ổ USB và cài đặt từ đó. Có lẽ phương án cài đặt này chỉ thích hợp với người am hiểu máy tính một chút.

Còn nếu bạn đang chạy bản Windows 10 Creators Update, bạn có thể chọn chỉ chạy ứng dụng từ Microsoft Store mà thôi. Nếu vậy có phải đây là Windows 10 S? Có một tùy chọn khác trong phiên bản này là cho bạn chọn chỉ chạy ứng dụng từ Microsoft Store hoặc ứng dụng của những nhà phát triển được Microsoft xác nhận, nghĩa là chạy được những ứng dụng đã được xác thực. Tính năng này mang lại cho chúng ta cảm giác vừa an toàn, vừa linh động. Đây cũng là cách mà macOS đã làm từ nhiều năm nay, và chạy rất tốt.

Vì vậy, cũng giống với đa số sản phẩm khác của Microsoft, nhất là sản phẩm liên quan đến Windows, phiên bản 10 S có vẻ như còn sống sượng. Cho dù bản hệ điều hành này có những định hướng tốt đến người dùng nhưng quá trình thiết lập, triển khai lại vấp nhiều trục trặc. Tóm lại, lý do để người dùng chạy Windows đơn giản chỉ là chúng ta cần chạy những ứng dụng lâu đời, truyền thống. Nếu không, người dùng đã chọn những sản phẩm khác linh động hơn, tiện dụng hơn.

Surface Laptop và Windows 10 S dường như khó có thể giữ chân người dùng sau một thời gian sử dụng, để cuối cùng họ sẽ quay về với Windows 10 Professional. Còn với người dùng có MacBook, có thể họ sẽ thích dùng MacBook hơn cho dù Surface Laptop có màn hình cảm ứng chạm nhưng không tách ra được. Surface Laptop cũng thiếu một số cổng giao tiếp. Và người dùng Windows 10 S dù sao vẫn không hết lo ngại về kết nối thiếu an toàn nơi công cộng. Đó là lý do vì sao họ cần tới VPN.

Đảm bảo kết nối an toàn

Khi ra khỏi nhà hay rời văn phòng, nhiều người trong chúng ta đã thành thói quen bật kết nối không dây như 3G cho điện thoại hay máy tính bảng, để duy trì kết nối internet thường xuyên.

Nhưng liệu kết nối thông qua mạng 3G/LTE có an toàn hơn so với kết nối Wi-Fi ở những tiệm cà phê hay không. Đa phần chúng ta tin rằng kết nối 3G an toàn hơn, và thực sự là vậy, bởi vì kết nối này truy cập trực tiếp đến nhà mạng để ra internet. Nên kiểu tấn công xâm nhập mạng man-in-the-middle rất khó thực hiện, tuy nhiên không gì là không thể. Có một công ty chuyên làm những chiếc hộp để tấn công kiểu như vậy, nhưng thiết bị ấy rất đắt đỏ và khó sử dụng.

Thực sự, các mạng 3G/4G được thiết lập cho từng khu vực riêng biệt lại nhanh và ổn định hơn so với một mạng Wi-Fi thông thường ở những nơi công cộng. Nên nhiều người có thói quen sử dụng điện thoại làm trạm phát sóng Wi-Fi từ kết nối 3G. Mặt dù bất tiện của cách làm này là mất thời gian và chiếm dụng thêm một dải tần 2,4GHz để phát tín hiệu Wi-Fi. Và câu hỏi đặt ra là làm vậy liệu có giúp bạn bạn an toàn khi kết nối internet hay không. Các chuyên gia an ninh mạng cho rằng cách làm này chỉ giúp bạn an toàn hơn so với kết nối Wi-Fi thông thường mà thôi. Và cách an toàn tốt nhất vẫn là tạo một mạng riêng ảo VPN. Để tạo mạng riêng ảo VPN, bạn có vài chọn lựa. Một số người cho rằng nên đăng ký các gói VPN có sẵn của các công ty cung cấp giải pháp này, vì họ là các chuyên gia về VPN, hay ít nhất họ cũng có gốc gác là những công ty phần mềm bảo mật, chống virus. Một số công ty thiết lập lại địa chỉ vật lý của bạn ở một nơi khác so với thực tế.

Ví dụ, dù truy cập internet ở Việt Nam nhưng bạn có thể đổi địa chỉ vật lý là ở New York hay Nhật. Đôi khi cách thay đổi địa chỉ vật lý này giúp bạn "mở khóa" một số dịch vụ trực tuyến có ràng buộc về địa chỉ vật lý. Tuy vậy, một số dịch vụ chỉn chu có thể nhận diện ngay bạn đang dùng VPN hay không và cũng tự động loại bạn ra khỏi dịch vụ của họ, như Netflix, BBC…

Phần “Mô tả” của Norton Studio ghi rõ là công cụ này chỉ xem, quản lý và xem thêm các công cụ khác của Norton, không có chức năng quét virus.

Nhưng dù sao, giả dạng một địa chỉ khác sẽ giúp bạn an toàn hơn rất nhiều. Để làm vậy, router và firewall của bạn cần hiểu được các giao thức VPN được dùng và có thể "duyệt" cho đường internet đầu vào đến được máy tính. Kết nối qua VPN có thể chậm hơn so với kết nối ADSL thông thường, tùy vào từng dịch vụ VPN nhưng với những hoạt động trực tuyến quan trọng như chuyển khoản thì kết nối chậm một chút nhưng an toàn vẫn là điều quan trọng hơn. Hiện thời, còn có những chuẩn kết nối FTTC và FTTP cho băng thông rất lớn, nên VPN không tỏ ra chậm chạp là mấy.

Trên thị trường cũng có phần mềm VPN như VPN Tracker dành cho macOS. Nhưng có thể bạn không cần đến bất kỳ ứng dụng VPN nào bởi vì những hệ điều hành mới đều có tích hợp chức năng VPN. Như trên iPhone, bạn chỉ việc vào Settings để kích hoạt VPN lên, thậm chí công cụ còn cho bạn chọn dữ liệu nào cần kết nối VPN, dữ liệu nào không cần. Ví dụ, bạn có thể chọn các dữ liệu công việc nên đi qua đường VPN kết nối đến văn phòng, nhưng các dữ liệu không liên quan đến công việc thì không cần khi bạn phải truy cập internet ở quán cà phê. Hoặc bạn có thể buộc mọi thứ đều phải qua VPN khi bật tùy chọn "Send All Traffic".

Router/firewall cũng cần hỗ trợ kết nối VPN. Bất kỳ firewall mới nào cũng cho phép nhiều kết nối VPN cùng lúc. Ví dụ như với kiến trúc mạng Cisco Meraki, bạn cấu hình cho iPhone kết nối với Meraki bằng username, mật khẩu và một khóa shared secret. Trên iPhone, bạn tạo một tài khoản VPN L2TP, cung cấp cho nó đúng username, mật khẩu và shared secret, cộng thêm địa chỉ IP của máy chủ. Lúc này, mọi kết nối từ iPhone ra internet đều qua VPN.

"Cẩn tắc vô áy náy" luôn đúng khi bạn truy cập internet ở nơi công cộng, và VPN là công cụ rất thiết thực trong tình huống này.

PC WORLD, T10/2017