Đừng để 'nhạc trưởng' nổi loạn

PN - Hệ thống nội tiết được xem như nhạc trưởng của cơ thể, bao gồm một mạng lưới các tuyến sản xuất hormone, giúp kiểm soát nhiều chức năng quan trọng,

Có hai nguyên nhân gây rối loạn chuyển hóa:

- Bệnh nội tiết là khi một tuyến sản sinh ra quá nhiều hoặc quá ít nội tiết tố, được gọi là sự mất cân bằng hormone.

- Bệnh nội tiết do sự phát triển của các tổn thương (chẳng hạn như các nốt hoặc khối u) trong hệ thống   nội tiết.

Bình thường hệ thống thông tin phản hồi của các tuyến nội tiết giúp kiểm soát sự cân bằng hormone trong máu. Nếu cơ thể có quá nhiều hoặc quá ít một hormone nào đó, hệ thống này sẽ phát ra tín hiệu để các tuyến nội tiết khắc phục sự cố. Mất cân bằng nội tiết tố có thể xảy ra nếu hệ thống thông tin phản hồi này có vấn đề.

Mức tăng hoặc giảm nội tiết có thể bị gây ra bởi: hệ thống phản hồi nội tiết có vấn đề; dấu hiệu của một loại bệnh nào đó; tuyến hormone này gặp trục trặc có thể kích thích tuyến khác giải phóng hoặc ngừng sản xuất hormone (ví dụ, vùng dưới đồi gặp vấn đề có thể làm gián đoạn sản xuất hormone của tuyến yên) hoặc một rối loạn di truyền, chẳng hạn như nhược giáp bẩm sinh hoặc tân sinh đa tuyến nội tiết dẫn đến các loại bướu nội tiết khác nhau. Cũng có thể do nhiễm trùng; do một tuyến nội tiết bị tổn thương hoặc do tuyến nội tiết bị khối u. Khối u hoặc hạch trên tuyến có thể gây trở ngại cho sản xuất hormone của tuyến.

Tuyến nội tiết bao gồm:

- Tuyến thượng thận: hai tuyến trên đầu quả thận tiết ra hormone cortisol.

- Vùng dưới đồi: điều khiển tuyến yên khi nào cần tiết ra hormone.

- Buồng trứng: cơ quan sinh sản nữ phóng noãn (trứng) và sản xuất hormone giới tính.

- Tế bào đảo tụy trong tuyến tụy: các tế bào trong tuyến tụy kiểm soát các kích thích tố insulin và glucagon.

- Cận giáp: bốn tuyến nhỏ ở cổ đóng một vai trò trong sự phát triển xương.

- Tuyến tùng: gần trung tâm của não có thể liên kết trong việc điều khiển giấc ngủ.

- Tuyến yên: một tuyến ở đáy não đằng sau các xoang. Nó thường được gọi là "tuyến chủ", bởi ảnh hưởng nhiều tuyến khác, đặc biệt là tuyến giáp. Tuyến yên gặp vấn đề có thể ảnh hưởng đến sự phát triển xương, chu kỳ kinh nguyệt và tiết sữa.

- Tinh hoàn: các tuyến sinh sản nam giới sản xuất tinh trùng và kích thích tố tình dục.

- Tuyến ức: một tuyến ở ngực giúp phát triển hệ thống miễn dịch của cơ thể ngay những năm đầu đời.

- Tuyến giáp: một tuyến hình bướm ở mặt trước của cổ, kiểm soát sự trao đổi chất. Ngay cả những trục trặc nhỏ trong các chức năng của một hoặc nhiều tuyến nội tiết có thể phá hủy sự cân bằng tinh tế của nội tiết tố trong cơ thể và dẫn đến rối loạn nội tiết, hoặc bệnh nội tiết.

Những bệnh do rối loạn nội tiết:

Tiểu đường: đây là rối loạn nội tiết phổ biến nhất.

Suy thượng thận: Các triệu chứng bao gồm mệt mỏi, khó chịu dạ dày, mất nước và sự thay đổi da.

Bệnh Cushing: Tuyến yên sản xuất dư thừa nội tiết tố dẫn đến tuyến thượng thận hoạt động quá mức. Một tình trạng tương tự được gọi là hội chứng Cushing có thể xảy ra ở những bệnh nhân, đặc biệt là trẻ em, khi dùng thuốc corticosteroid liều cao.

Bệnh khổng lồ (acromegaly) và các vấn đề hormone tăng trưởng khác: Nếu tuyến yên sản xuất quá nhiều hormone tăng trưởng, xương và các bộ phận cơ thể của một đứa trẻ có thể phát triển nhanh bất thường. Nếu nồng độ hormone tăng trưởng quá thấp, một đứa trẻ có thể ngừng phát triển chiều cao.

Cường giáp: Tuyến giáp sản xuất quá nhiều hormone, dẫn đến sụt cân, nhịp tim nhanh, vã mồ hôi, căng thẳng.

Suy giáp: Các tuyến giáp không sản xuất đủ hormone, dẫn đến mệt mỏi, táo bón, da khô và trầm cảm. Tuyến hoạt động kém có thể gây ra chậm phát triển ở trẻ em. Một số loại suy giáp xuất hiện khi trẻ vừa sinh ra, gọi là suy giáp bẩm sinh.

Suy tuyến yên: Có thể khiến phụ nữ không có kinh nguyệt.

Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS): Sản xuất quá nhiều androgen ảnh hưởng đến sự phát triển của trứng. PCOS là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra vô sinh ở nữ giới.

Dậy thì sớm: Bất thường dậy thì sớm xảy ra khi các tuyến “báo động giả” khiến hormone tình dục giải phóng quá sớm.

Làm sao phát hiện những bất thường hoặc rối loạn về nội tiết?

Các triệu chứng của mỗi loại rối loạn nội tiết sẽ khác nhau và phụ thuộc vào các tuyến cụ thể. Tuy nhiên, hầu hết những người bị bệnh nội tiết đều mệt mỏi và suy nhược. Nếu bị các triệu chứng này kéo dài, bạn nên đến chuyên khoa nội tiết để được chẩn đoán và điều trị sớm.

Xét nghiệm máu và nước tiểu để kiểm tra mức độ hormone có thể giúp các bác sĩ xác định xem bạn có rối loạn nội tiết hay không. Chẩn đoán hình ảnh có thể giúp xác định vị trí hoặc xác định một nốt hoặc khối u.

Điều trị rối loạn nội tiết có thể phức tạp, như thay đổi tuyến này có thể ảnh hưởng đến tuyến khác. Bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm máu định kỳ để kiểm tra các vấn đề hoặc để xác định phác đồ dùng thuốc cũng như điều chỉnh phương thức điều trị.

 NGA THANH (ghi)